دانش و توسعه
همانگونه که در بخش قبل اشاره گردید ، بین استفاده و تولید دانش با توسعه ارتباطی مستقیم وجود دارد . قطعا" در جوامع توسعه یافته برآیند استفاده از دانش مثبت بوده و در ادامه با توجه به زیرساخت ها و سیاست های تدوین شده ، امکان تولید دانش فراهم می گردد .
"درآمد سرانه " ، یکی از شاخص های مهم به منظور سنجش میزان موفقیت برنامه های توسعه است که همواره در آمار اعلام شده توسط سازمان ها و نهاد های دولتی به آن استناد تا میزان موفقیت برنامه های توسعه ، نشان داده شود. به منظور آشنائی با تاثیر دانش بر توسعه و در نهایت افزایش درآمد سرانه شهروندان یک جامعه ، دو کشور غنا و کره جنوبی را بررسی می نمائیم . بر اساس مستندات بانک جهانی ، چهل سال قبل ، میزان درآمد سرانه دو کشور کره جنوبی و غنا معادل یکدیگر بوده است . در حالی که امروزه درآمد سرانه کره ای ها ، شش مرتبه بیشتر شده است . به عبارت دیگر شهروندان کره جنوبی شش برابر نسبت به شهروندان غنائی ثروتمندتر شده و یا مردم غنا نسبت به مردم کره جنوبی شش برابر فقیرتر شده اند . بر اساس بررسی انجام شده ، بیش از پنجاه درصد نابرابری فوق ، به استفاده موفقیت آمیز کره ای ها در رابطه با فراگیری و استفاده از دانش برمی گردد. استفاده موثر و موفقیت آمیز از دانش ، عامل اصلی شکوفائی و موفقیت اقتصادی در برخی کشورهای آسیائی بوده که از آن به عنوان "معجزه اقتصادی " ، نام برده می شود. استفاده از سایر امکانات نظیر جاده ها ، ساختمان ها ، ماشین آلات کمتر از سی درصد سهم داشته است .از دیگر نمونه های موجود در این رابطه و نقش دانش و توسعه می توان به "انقلاب سبز " در آسیا اشاره نمود. در این رابطه با استفاده از روش های پیشرفته اقدام به ارتقاء سطح دانش و آگاهی افراد گردید و استفاده کنندگان با به کارگیری اندوخته های خود توانستند حرکتی عظیم و تحولی گسترده را در جامعه خود باعث گردند .در گذشته دانش ( برای توسعه ) از طریق کارشناسان و ارتباط مستقیم با فراگیران به آنان منتقل می گردید . بدیهی است در چنین مواردی میزان سرمایه گذاری محدود به قیمت و تعداد کارشناسان مورد نظری بود که می بایست رسالت انتقال دانش به مخاطبان خود را انجام دهند. هندوستان ، یکی از کشورهای موفق در این زمینه بوده که از رسانه های ارتباط جمعی نظیر رادیو و تلویزیون برای نشر دانش استفاده نموده است . رادیو ، تلویزیون و تلفن های ثابت از جمله عناصر موجود در زیرساخت فن آوری اطلاعات و ارتباطات،می باشند( کانال های نشر اطلاعات ) . انقلاب سبز ، اولین تجربه موفقیت آمیز در زمینه استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات در آسیا می باشد .
افزایش و ارتقاء سطح دانش و آگاهی شهروندان یک جامعه دارای دستاوردهای بسیار مثبتی می باشد و شاید برخی از دستاوردهای به دست آمده در مرحله اول محسوس و یا ملموس نباشند( مثلا" ارتقاء سطح دانش شهروندان یک جامعه در رابطه با یک بیماری خاص که به دنبال آن کاهش ویا ریشه کنی بیماری را به دنبال خواهد داشت ، ارتقاء سطح دانش شهروندان یک جامعه در رابطه با حوادث رانندگی که کاهش تصادفات و حوادث رانندگی را به دنبال خواهد داشت ) . ارتقاء سطح دانش تاثیر مستقیم و مثبتی بر کیفیتت زندگی شهروندان یک جامعه را به دنبال داشته و شرایط مناسبی را برای توسعه همه جانبه فراهم می نماید.
مهمترین رسالت فن آوری اطلاعات و ارتباطات ، ارائه امکانات و زیر ساخت لازم برای تولید و توزیع دانش می باشد . بدیهی است از زاویه فوق و با توجه به ارتباط مستقیم استفاده و تولید دانش در یک جامعه با توسعه ، می توان به اهمیت و جایگاه واقعی فن آوری اطلاعات و ارتباطات در ارتباط با توسعه همه جانبه بیشتر واقف گردید.
در بخش دوم این مقاله با تمرکز بر روی فن آوری اطلاعات و ارتباطات و ارائه تعاریف متفاوت از آن به بررسی زیرساخت فن آوری اطلاعات و ارتباطات ، خواهیم پرداخت .
اطلاعات و دانش
تعاریف متفاوت اطلاعات ( Information ) از زوایای مختلف :
· تعریف اطلاعات از لحاظ نظری : اطلاعات ( Information ) به هر نوع داده جمع آوری شده با استفاده از روش های مختلفی نظیر : مطالعه ، مشاهده ، شایعه و سایر موارد دیگر اطلاق می گردد. در واژه "اطلاعات" ، بار معنائی از قبل تعریف شده ای در رابطه با کیفیت ، معتبر بودن و یا صحت داده وجود نداشته و امکان برخورد با اطلاعات معتبر ، غیرمعتبر ، واقعی ، نادرست ، صحیح و گمراه کننده ، وجود خواهد داشت .
· تعریف اطلاعات از منظر تئوری اطلاعات : اطلاعات دربردارنده یک معنی خاص خصوصا" در ارتباط با پیشگوئی احتمالی از داده است .در تعریف فوق ، میزان معنی و محتوای ارائه شده توسط اطلاعات مورد توجه قرار می گیرد.مثلا" پیامی که به ما اعلام می نماید:"فردا خورشید طلوع می نماید " دارای حجم اندکی محتوای اطلاعاتی است در حالیکه یک پیام در رابطه با روز قیامت ، شامل حجم بالائی از اطلاعات است . در تعریف ارائه شده از منظر تئوری اطلاعات ، همانند تعریف ارائه شده قبلی ، توجه خاصی به کیفیت و یا ارزش اطلاعات نمی گردد .
· تعریف اطلاعات از منظر علم اطلاعات و فن آوری اطلاعات :علم اطلاعات و فن آوری اطلاعات با اطلاعات به عنوان داده جمع آوری شده ، ذخیره شده ، بازیابی شده ، پردازش شده و ارائه شده سروکار دارد . در تعریف فوق نیز به مواردی همچون اعتبار ، کیفیت و ارزش اطلاعات به صورت جانبی ، توجه می گردد.
در تعاریف فوق ، توجه خاصی به کیفیت و یا ارزش اطلاعات نشده است . در مقابل اطلاعات از واژه ای دیگر و با نام " Knowledge " استفاده می شود که می توان آن را معادل " دانش " در نظر گرفت . " دانش " ، بر خلاف اطلاعات ، دارای بار معنائی مختص به خود بوده که توسط فرد و یا افرادی کارشناس و بر اساس بررسی و مطالعه انجام شده بر روی اطلاعات معتبر ، حاصل می شود. اطلاعات معتبر ، به خودی خود مفید و قابل استفاده می باشند ولی قادر به پیشگوئی نتایج نمی باشند. برخی اطلاعات معتبر نظیر قیمت یک کالا و یا خدمات و یا برنامه زمانبندی پروازهای هوائی ، مستقیما" قابل استفاده می باشد، ولی برخی اطلاعات دیگر نظیر داده هواشناسی و یا داده مربوط به آنتی بیویتک ها صرفا" زمانی مفید و معتبر می باشند که در ابتدا توسط کارشناسان متخصص ( دارای دانش لازم ) استفاده وپس از بررسی و آنالیز داده ها ی اولیه ، نتایج استخراج و در اختیار عموم علاقه مندان جهت استفاده قرار گیرد.در بطن دانش همواره آنالیز و نتیجه گیری نهفته است در حالی که ، اطلاعات در بهترین وضعیت استنتاج استقرائی را به دنبال خواهد داشت . بنابراین حداقل از لحاظ فلسفی ، شایسته و منطقی است که ظهور " جوامع مبتنی بر دانش " را در مقابل " جوامع اطلاعاتی " ، ترویج نمود . در جوامع مبتنی بر دانش ، آموزش و فراگیری به عنوان فرآیند کسب دانش مطرح بوده تا در مرحله بعد ، امکان ایجاد دانش فراهم می گردد ( ترکیب و آنالیز قیاسی ) .
از لحاظ تاریخی ، دستیابی به اطلاعات از طریق رسانه های چاپی ( کتاب ، روزنامه ، مجله ) حاصل می گردید در حالی که فراگیری دانش از طریق مدارس و دانشگاهها بدست می آمد . امروزه ، فن آوری اطلاعات و ارتباطات افقی جدید در رابطه با تولید و عرضه اطلاعات را ارائه نموده است و می بایست بطور همزمان امکانات موجود را در جهت فراگیری و ایجاد دانش ، سازماندهی و به خدمت گرفت . ما می بایست در مرحله اول با بهره گیری از امکانات موجود موفق به فراگیری دانش بوده تا در ادامه امکان تولید ، میسر گردد. بدیهی است با استفاده مناسب از دستاوردهای فن آوری اطلاعات و ارتباطات، می توان به سرعت اقدام به فراگیری دانش و در نهایت تولیدعلم نمود . شاید از زاویه فوق ، بتوان مهمترین رسالت فن آوری اطلاعات و ارتباطات را ایجاد زیرساخت و بستر مناسب برای فراگیری و تولید علم در نظر گرفت . در جوامعی که توانسته اند زیر ساخت مناسبی ( صرفا" زیرساخت ارتباطی مورد نظر نمی باشد ) در رابطه با فن آوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد نمایند ، شرایط مناسب برای استفاده از "دانش " فراهم و میزان تولید دانش در اینگونه جوامع ارتباط مستقیمی با زیرساخت فن آوری اطلاعات و ارتباطات آنان دارد.
استفاده مناسب از دانش و بکارگیری آن در تمامی عرصه های زندگی و در نهایت تولید دانش ، ارتباط مستقیمی با توسعه دارد .
در پنجاه سال گذشته بروز تحولات گسترده در زمینه کامپیوتر و ارتباطات ، تغییرات عمده ای را در عرصه های متفاوت حیات بشری به دنبال داشته است . انسان همواره از فن آوری استفاده نموده و کارنامه حیات بشریت مملو از ابداع فن آوری های متعددی است که جملگی در جهت تسهیل زندگی انسان مطرح شده اند. در سالیان اخیر ، فن آوری های اطلاعات و ارتباطات که از آنان به عنوان فن آوری های جدید و یا عالی ، یاد می شود ، بیشترین تاثیر را در حیات بشریت داشته اند . دنیای ارتباطات و تولید اطلاعات به سرعت در حال تغییر بوده و ما امروزه شاهد همگرائی آنان بیش از گذشته با یکدیگر بوده ، بگونه ای که داده و اطلاعات به سرعت و در زمانی غیرقابل تصور به اقصی نقاط جهان منتقل و در دسترس استفاده کنندگان قرار می گیرد . بدون شک مهمترین و در عین حال بزرگترین پیشرفت در زمینه فن آوری اطلاعات و ارتباطات به ابداع "وب" توسط " تیم . برنرزلی " در اواخر سال 1980 در CERN ، برمی گردد . به منظور آشنائی با جایگاه واقعی "وب " ، کافی است به ضریب نفوذ آن پس از ابداع توجه گردد. پس از ابداع هر فن آوری ، مدت زمانی بطول می انجامد تا فن آوری مورد نظر در مقیاس عمومی مورد استفاده قرار گیرد( ضریب نفوذ) . مثلا" تلفن پس از 74 سال ، رادیو پس از 38 سال ، کامپیوترهای شخصی پس از 16 سال ، تلویزیون پس از 13 سال و "وب " پس از 4 سال ، موفق به جذب پنجاه میلیون استفاده کننده شده اند .
فن آوری اطلاعات و ارتباطات ، بدون شک تحولات گسترده ای را در تمامی عرصه های اجتماعی و اقتصادی بشریت به دنبال داشته و تاثیر آن بر جوامع بشری بگونه ای است که جهان امروز به سرعت در حال تبدیل به یک جامعه اطلاعاتی است . جامعه ای که در آن دانائی و میزان دسترسی و استفاده مفید از دانش ، دارای نقشی محوری و تعیین کننده است .
شاید تاکنون سوالات متعددی در رابطه با فن آوری اطلاعات و ارتباطات برای شما مطرح شده باشد:
· آیا انباشت سخت افزار و یا نرم افزار ، دستیابی به اینترنت و تعداد تلفن های سلولی ، نشان دهنده استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات می باشد؟
· جایگاه ابزارها ، اهداف ، زیرساخت ها و عوامل انسانی در فن آوری اطلاعات و ارتباطات چیست ؟ آیا می شود یک ابزار را به عنوان یک هدف مطرح و آن را به عنوان یکی از شاخص های استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات مورد توجه قرار داد ؟
· چرا با این که سال های زیادی است که از سخت افزار و یا نرم افزار استفاده می شود ، از چنین واژه ای تاکنون استفاده نمی گردید، به عبارت دیگر استفاده از واژه "فن آوری اطلاعات و ارتباطات " در عصر حاضر نشاندهنده چه واقعیتی است ؟
قطعا" در این مقاله نمی توانیم به تمامی پرسش های فوق پاسخ دهیم ولی قصد داریم با بررسی فن آوری اطلاعات و ارتباطات و نقش آن در توسعه به نوعی فضائی را ایجاد نمائیم که شاید لزومی به پاسخ صریح به اکثر سوالات فوق نباشد و هر خواننده بتواند پاسخی شایسته برای آنان را پیدا نماید .
نویسنده: دفتر حقوق فناوری اطلاعات همکاران سیستم
منبع: آی تی ایران
دوران مارا عصر اطلاعات یا عصر انفجار اطلاعات مى گویند و در این دوران جامعه اطلاعاتى در حال شکل گرفتن است. نقش مهم، تاثیر گذار و اساسى اطلاعات در دنیاى امروز توجه روز افزون و ویژه اى را مى طلبد و بر همین اساس فناورى اطلاعات جهت پاسخگویى به این نیاز ایجاد گردیده است .
فناورى اطلاعات دانشى است که به چگونگى گردآورى، پردازش ، ذخیره، مبادله و انتقال اطلاعات مى پردازد و حقوق فناورى اطلاعات زیر ساختهاى حقوقى لازم جهت حمایت از داده ها در چنین محیطى را فراهم ساخته و همچنین مسائل حقوقى مربوط به این دانش را تبیین مى کند .
امروزه اطلاعات به یک ثروت ارزشمند بنگاههاى اقتصادى و افراد مبدل گشته و هر تلاشى جهت حمایت حقوقى و حفظ و حراست از آنها یک نیاز اساسى و مبرم صاحبان این اطلاعات است و حقوق فناورى اطلاعات به این نیاز پاسخ مى دهد. بعلاوه تعبیه و ایجاد زیر ساختهاى حقوقى لازم جهت تبادل اطلاعات در فضاى مجازى نیز از وظایف وکارکردهاى این رشته حقوقى است . لذا تمام مسائل حقوقى راجع به نرم افزارها – پول الکترونیکى – تجارت الکترونیکى – بانکدارى الکترونیک – امضاى الکترونیکى، اینترنت و غیره در این رشته حقوقى مورد بحث قرار مى گیرد . حقوق براى تعیین ضمانت اجراى لازم جهت حفظ و حراست از حقوق ،اموال و دارائیهاى اشخاص در فضاى مجازى ، مقررات راجع به جرائم و مجازاتهاى رایانه اى رانیز ایجاد کرده است . در کنار جرائمى که در دنیاى عینى و ملموس رخ مى دهد جرائم دیگرى نیز وجود دارند که صرفاً در فضاى مجازى اتفاق افتاده و ویژگیها، شرایط و آثار و نتایج خاص خود را دارند .وجود جرائم رایانه اى ،تدوین و تصویب قوانین مجزا و خاصى را لازم مى داردکه این مسائل نیز در این رشته حقوقى مورد بحث و بررسى قرار مى گیرد.
حقوق فناورى اطلاعات ارتباط بسیار نزدیک و وسیعى با حقوق مالکیتهاى معنوى دارد چراکه خود اطلاعات و دانشى که گردآورى ، پردازش ، ذخیره و مبادله این اطلاعات را میسر مى سازد در بیشتر موارد تحت عنوان مالکیتهاى ناملموس و معنوى مورد حمایت قرار گرفته وقانونگذار علاوه بر شناسائى حقوق انحصارى براى صاحبان این اموال، ضمانت اجراهاى شدید مدنى و کیفرى را نیز براى ناقضین این دسته از حقوق تعیین کرده است. لذا در بررسى حقوق فناورى اطلاعات، حقوق مالکیتهاى معنوى نیز تا آنجا که مربوط بدان مى شود (بویژه در خصوص حمایت از کپى رایت و اسرار تجارى) مورد بحث و بررسى قرار خواهد گرفت. در میان همه موضوعات مختلف مربوط به فناورى اطلاعات، نرم افزارهاى رایانه اى نقشى مهم و اساسى دارند. نرم افزارها هم از جهت اهمیت وارزش ذاتى خود و هم از جهت نقشى که در دیگر رشته هاى فناورى اطلاعات دارند اهمیتى مضاعف مى یابند چراکه در تمامى مسائل مربوط به تجارت الکترونیک ،دولت الکترونیک – پول الکترونیکى و غیره، نرم افزارها هستند که بیشتر امور مربوط بدانها را انجام داده یا انجام آنها را تسهیل مى کنند و در یک مقیاس وسیع در روند حرکت بسوى جامعه دانایى محور نقشى اساسى و مهم داشته و تکوین چنین جامعه اى راتسهیل مینمایند .
بنابراین اگر نرم افزار را سرآمد فناورى اطلاعات بدانیم سخنى بگزاف نگفته ایم.
آنچه که ما در این مقال درصدد تبیین آن هستیم بررسى جنبه هاى مختلف حقوقى موضوعات گوناگون فناورى اطلاعات است و باتوجه به نقش و اهمیت نرم افزارهاى رایانه اى در ابتدا به حقوق نرم افزار مى پردازیم.
حقوق نرم افزار:
- نرم افزار در یک تعریف کلى عبارتست ا ز مجموعه دستور العملهایى که به منظور انجام کارى به کامپیوتر داده میشود. و صرفنظر از این تعریف و یا تعاریف دیگرى که در مورد نرم افزار وجود داشته یا مى تواند وجود داشته باشد ،معنا و مفهوم نرم افزار ازنظر عرف مشخص و روشن است. مرسوم است که درمورد کامپیوتردو اصطلاح سخت افزار و نرم افزار را بکار مى برند و سخت افزار به دستگاهها و ابزار مادى، ملموس و عینى و نرم افزار به جنبه هاى غیر ملموس و غیر مادى کامپیوتر مربوط مى شود.
- نرم افزارها انواع و اقسام مختلفى دارند که از آن جمله میتوان از سیستم عامل (که رابط و واسطه بین سخت افزار و نرم افزار است) و نرم افزار هاى کاربردى (که براى انجام کارهایى که نیاز خاصى را از کاربر برطرف مى سازند،استفاده مى شود همانند نرم افزارهاى مالى و یا غیر آن) نام برد ، ولى همگى نرم افزارها از یک جهت ،بسیار به یکدیگر شباهت دارند و آن اینکه براى ساخت وتولید یک نرم افزار انجام مراحل مختلف و گاه پیچیده اى (که به آن مهندسى نرم افزار گفته مى شود) لازم است و همچنین پیچیدگى و تنوع کار در عین اینکه تخصص هاى ویژه خود را مى طلبد، به نرم افزار در بین آثار موضوع حقوق مالکیتهاى معنوى تشخص و اصالت خاصى مى بخشد . لذا انجام وطى مراحل تحلیل، طراحى، برنامه نویسى- تست (و تکامل) در فرایند تولید هرنرم افزار ضرورى است. تردیدى نیست که انجام این مراحل علاوه بر نیاز به نیروى انسانى کارآزموده و متبحر، مستلزم در اختیار داشتن سرمایه و منابع مالى لازم و کافى بوده و در عین حال مدیریت قوى و کار آمدى را لازم دارد که با شناخت دقیق و کافى از بازار و نیاز جامعه، مجموعه عوامل تولید را هدایت و راهبرى نموده و نهایتاً منتهى به طراحى و تولید نرم افزارى گردد که در عین اینکه مطابق با اهداف از پیش تعین شده واستانداردهاى لازم باشد ، به نیازهاى موجود نیز پاسخ دهد. باتوجه به این فرایند وهزینه هاى سرسام آورى که جهت تهیه و تولید یک نرم افزار صرف مى گردد، لزوم حمایت حقوقى و قانونى از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهاى رایانه اى یک اصل مهم و غیرقابل بحث در تمامى نظامهاى حقوقى دنیا است و تردیدهاى احتمالى که در این زمینه وجود دارد بیشتر معطوف به حمایت یا عدم حمایت از نرم افزارهاى خارجى در حوزه هاى ملى است والا در خصوص حقوق انحصارى پدیدآورنده و ضروت حمایت قانونى از آن، هیچ تردیدى وجود ندارد.
- نظامهاى حمایت از حقوق پدیدآورنده نرم افزار
براى حمایت از حقوق پدیدآورنده نرم افزارهاى رایانه اى در نظام مالکیتهاى معنوى سه روش را مى توان دنبال کرد:
1- حمایت از حقوق پدیدآورنده در قالب مالکیتهاى ادبى و هنرى (کپى رایت)
– کپى رایت که به حق تکثیر نیز ترجمه شده است ، معادلى است که در نظام کامن لا براى این دسته از حقوق مالکیتهاى معنوى استفاده میشود و در واقع نظام کامن لا بواسطه تاکید بیشترى که بر حقوق مادى و اقتصادى پدید آورنده دارد ( که اصلى ترین آن نیز حق نشر یا تکثیر آن است) از این اصطلاح استفاده نموده است درحالیکه نظام رمى – ژرمنى بجاى این اصطلاح از عبارت حق مولف استفاده مى نماید با این هدف که بر جنبه هاى معنوى و اخلاقى حق پدیدآورنده تاکید بیشترى نماید .
در قالب ونظام کپى رایت از آثار ادبى و هنرى حمایت مى گردد که انواع و اقسام آن که در واقع بیانگر ارائه حدود و ثعور مشخص و دقیق آن است در قوانین و مقررات داخلى و بین المللى بوضوح مشخص گردیده است( همانند کتب – نشریات ونوشتجات وجزوه ها ، اثار هنرى نظیر نقاشى – مجسمه سازى – عکاسى –اثار رادیو وتلویزیونى وغیره ).
تردیدى نیست که نرم افزار کامپیوترى شباهت هاى زیادى با آثار ادبى و هنرى دارد ولى عمده ترین تمایز و اختلاف بین ایندو در این است که آثار ادبى و هنرى بیشتر زائیده ذوق و سلیقه و قریحه اشخاص است در حالیکه تولید نرم افزار بیشتر با دانسته ها، دانش و فنونى که شخص انها را اموخته است ، ارتباط دارد تا ذوق و سلیقه شخصی.
در نظام تقنینى ایران هرچند که از دیرباز مسائل و مباحثى بصورت جسته و گریخته در این خصوص مطرح مى گردیده ولى اولین قانون مدون در این زمینه قانون حمایت از حقوق مولفان ، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 است که این قانون در حال حاضر نیز لازم الاجرا مى باشد.ولى ایران به هیچ یک از کنوانسیونهاى بین المللى براى حمایت از مالکیتهاى ادبى وهنرى (که مهمترین انها کنوتانسیون برن میباشد ) ،ملحق نگردیده است ولذا اثار خارجى در ایران تحت حمایت قانونى قرار نمیگیرند .
2- حمایت از حقوق پدیدآورنده در قالب مالکیتهاى صنعتى (حق مخترع)
در خصوص انطباق تهیه و تولید نرم افزار با نظام حق اختراع تردیدها و اختلاف نظرات جدى وجود دارد.مفهوم اختراع از نظر عرف روشن است و بمعناى ابداع یک وسیله جدید براى رسیدن به نتایج و محصولات جدید صنعتى یا کشاروزى مى باشد تردیدها بیشتر از آنجا ناشى مى شود که نرم افزار بیشتر یک ماهیت دستور العملى و ریاضى داشته و در عین حال بیشتر اختراعات بر مبناى علوم تجربى و تحصیل و ایجاد مى گردد امرى که در نرم افزار وجود و سابقه نداردودر عین حال ایده نیز در قالب نظام حق اختراع قابل حمایت نیست .
بهرحال امروزه کمابیش پذیرفته شده که اگر نرم افزارى تولید گردیده که شرایط و ضوابط اختراع (مفید بودن، معمولى نبودن و جدید بودن و کاربرد صنعتى داشتن) را دارا باشد مى تواند بعنوان اختراع شناسائى گردیده و در این چهارچوب مورد حمایت قرار گیرد.سابقه حمایت ازمالکیتهاى صنعتى در حقوق ایران طولانى تر است واولین قانون در این زمینه تحت عنوان قانون ثبت علائم واختراعات در سال 1310 به تصویب رسیده است مضاف انکه ایران به چند کنوانسیون بین المللى جهت حمایت از علائم تجارى واختراعات (منجمله کنوانسون پاریس جهت حمایت از علائم واختراعات وکنوانسون مادرید راجع به ثبت بین المللى علائم) ملحق شده است که امکان حمایت از علائم واختراعات خارجى فراهم شده است .
3- تعبیه و ایجاد نظام خاص جهت حمایت از حقوق نرم افزار.
بر این پایه هرچند که نرم افزارهاى رایانه اى وجه شباهتهایى با هریک از دو نظام (مالکیتهاى ادبى و هنرى- مالکیتهاى صنعتى) دارد واز نرم افزار مى توان در هردوقالب یا حداقل در قالب نظام مالکیتهاى ادبى و هنرى حمایت نمود، ولى باتوجه به تردیدهایى که از این جهت وجود داشته و ممکن است نظام حمایتى را دچار خدشه ساخته یامختل کند، بایستى نظام حمایتى خاص که مى تواند در برگیرنده هر دوى نظامهاى پیش گفته باشد، با تصویب قانون خاص براى حمایت از نرم افزار تعبیه و ایجاد نمود. درخصوص احتمال عدم امکان تمسک به قوانین موجود در مورد حمایت از مالکیتهاى معنوى جهت حمایت از نرم افزار ، توجه به این نکته مهم واساسى است که نظامهاى حقوقى مختلف براى نقض حقوق پدیدآورنده ضمانت اجراى کیفرى قائل گردیده اند و اگر در شمول یا عدم شمول این قوانین و ضمانت اجراها نسبت به نرم افزار تردید پیش آید، باتوجه به اصول حاکم بر تفسیر در حقوق کیفرى (اصل تفسیر بنفع متهم و اصل تفسیر مضیق و در چارچوب قانون) بایستى در‌موارد مشکوک به قدر متیقن اکتفا نمود و از توسعه دامنه شمول قانون پرهیز کرد و در اینصورت تردیدى در عدم شمول قانون (حداقل دربخش ضمانت اجراهاى کیفرى) نسبت به نرم افزارباقى نمى ماند.
بهر حال وباتوجه به این مشکلات وبا ایجاد نظام خاص حمایت از نرم افزار ، این نظام حمایتى مى تواند تلفیق و ترکیبى از هر دو نظام یادشده باشد، بدین معنا که نرم افزار را هم مشمول نظام حمایتى مالکیتهاى صنعتى و هم نظام حمایتى مالکیتهاى ادبى و هنرى قرارداد. در ایران تا قبل از سال 79 تردیدهاى فراوان و جدى در مورد امکان یا عدم امکان استناد به قانون حمایت از حقوق مولفان ، مصنفان و هنرمندان در خصوص نقض حقوق نرم افزار وجود داشت، گرچه برخى دادگاهها هم با استناد به قانون یادشده مبادرت به رسیدگى و صدور حکم مى نمودند. ولى نهایتا در سال 79 و پس از سالها بررسى و کش و قوسهاى فراوان در نهادهاى ذیربط اعم از شورایعالى انفورماتیک ،هیأت دولت ،مجلس شوراى اسلامى و غیره، نهایتاً قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهاى رایانه اى بتصویب مجلس شوارى اسلامى رسید که در ادامه به بررسى مفاد قانون یادشده خواهیم پرداخت. نکته قابل ذکران است که قانون موصوف از هر دو نظام حمایتى جهت حمایت از حقوق پدیدآورنده استفاده نموده است.
بررسى قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهاى رایانه اى .
همانگونه که گفته شد قانون یادشده که مصوب 4/10/79 مجلس شوراى اسلامى باشد نظام خاصى را جهت حمایت از نرم افزارهاى رایانه اى بر قرار کرده است که در ادامه به شرح و توضیح قسمتهاى مختلف قانون مى پردازیم :
1-موضوعات مورد حمایت قانون کدامند :
همانگونه که از نام قانون نیز هویداست هدف اصلى واساسى قانون، حمایت از نرم افزارهاى رایانه اى است. مفهوم نرم افزار را نیز توضیح دادیم و در عین حال عرف نیز تصویر روشنى از آن دارد. و لذا هرآنچه که بعنوان نرم افزار توصیف و خوانده مى شود ( با رعایت شرایط مندرج در قانون) از حمایتهاى حقوقى مندرج در قانون برخوردار مى باشد. علاوه بر این، ماده یک قانون، نحوه تدوین و ارائه داده ها در محیط قابل پردازش رایانه اى را نیز مشمول احکام نرم افزار دانسته است. آنچه که این قسمت از ماده در صدد بیان آن است ظاهراً حمایت از پایگاه داده است لذا پایگاه داده نیز همانند نرم افزار مشمول حمایتهاى قانونى خواهد بود اما پایگاه داده چیست؟
معمولاً پایگاه داده براى سایر زمینه ها غیر از کامپیوتر نیز بکاربرده مى شود و عموماً چنین گفته مى شود که هرجا که اطلاعاتی منظم در رابطه با هدفى خاص جمع آورى شده باشد، یک پایگاه داده تشکیل شده است ،مثل یک دفترچه راهنماى تلفن.
و در ارتباط با کامپیوترنیز پایگاه داده اینگونه تعریف شده است:
پایگاه داده عبارست از مجموعه اى از داده ها یا فایلى که شامل تعدادى رکورد (یا جدول) متشکل از چند نوع فیلد (ستون ) در کنار عمل کننده هایى است که جستجو ،مرتب سازى و عملیات مشابه را سهولت مى بخشند.
لذا مجموعه اطلاعاتی به کامپیوتر داده مى شودو پایگاه داده عملیات جستجو و مرتب سازى و امثال آن را روى داده ها فراهم مى سازد . قانون ما با عبارت یادشده " نحوه تدوین و ارائه داده ها در محیط پردازش رایانه اى " پایگاه داده را نیز مشمول احکام نرم افزار دانسته و از حمایتهاى قانونى برخوردار مى داند. پس طبق قانون ماهم نرم افزارهاى رایانه اى و هم پایگاه داده مشمول قانون حمایت از نرم افزارهاى رایانه اى مى باشد.
2-حقوق مورد حمایت قانون
ماده 1 قانون سال 79 در این زمینه اشعار میدارد :حق نشر ،عرضه،اجرا وحق بهره بردارى مادى ومعنوى نرم افزارهاى رایانه اى متعلق به پدید اورنده ان است .
پس قانون ما دوحق مجزا را منحصرا متعلق به پدید اورنده نرم افزار دانسته واز ان حمایت میکند:
- حقوق مادى
- حقوق معنوى
الف- حقوق مادى
هرگونه بهره بردارى اقتصادى وحق استفاده مادى از نرم افزار متعلق به پدید اورنده ان است .قانونگذاربرخى مصادیق حقوق مادى رادر ابتداى ماده 1بیان نموده ودرادامه بطور کلى حق بهره بردارى مادى رامتعلق به پدید اورنده دانسته است .مصادیقى از حقوق مادى که در صدر ماده 1 بیان شده است عبارتند از حق نشر ،حق عرضه وحق اجراى اثر
1- حق تکثیر واجراى اثر
تکثیر اثر اولین وبدیهى ترین حقى است که پدید اورنده نرم افزار دارد .پدید اورنده حق دارد نرم افزار متعلق به خود را تکثیر نموده ودیگران از انجام این عمل حتى براى یک نسخه ممنوع هستند .
بخاطر اهمیت فراوانى که حق تکثیر اثر دارد ،کل حقوق صاحب اثر به کپى رایت (که معادل فارسى ان حق تکثیر میباشد ) تعبیر میشود . پس ازتکثیر نرم افزار ، طبیعتا بایستى براى فروش ویا واگذارى عرضه گردد. لذا مقدمه عرضه نرم افزار ، تکثیر ان است وکل این فرایند ، نشر نرم افزار خوانده میشود .
2- حق اجراى اثر
حق اجراى اثر در عرصه حقوق مالکیتهاى معنوى بیشتر در مورد اثار ادبى وهنرى مثل کتاب ، نمایشنامه،موسیقى واثار صوتى مصداق پیدا میکند .ودر مورد نرم افزارهاى کامپیوترى شاید بتوان مواردى راکه یک نرم افزار جهت اشنایى مردم اجرا گردیده وکارکردها وقابلیتهاى ان توضیح داده میشود ، معادل اجراى اثر دانست .
وهمانگونه که اشاره شد حقوق مادى پدید اورنده اثر محدود به این دومورد نیست وصاحب اثر حق هر گونه بهره بردارى واستفاده مادى واقتصادى از اثر را بهر شکل وتحت هرعنوانى که باشد را خواهد داشت (منجمله واگذارى وانتقال حقوق به اشخاص ثالث )
ویژگیهاى حقوق مادى:
حقوق مادى داراى دوویژگى اصلى است :
1-محدود به زمان معین بودن
برقرارى نظام کپى رایت وشناسایى حقوق انحصارى براى پدید اورنده ان ،براى حمایت از افراد خلاق وصاحب فکر وایده است تا بتواننددر پر توى حمایتهاى قانونى اثار جدیدى به منصه ظهور رسانده وازعایدات ومنافع مادى اثر خود بهره مند شوند .واز طرف دیگر ، منافع وحقوق جامعه نیز نبایستى نادیده انگاشته شود .جامعه باید از نتایج تفکر وابتکار افراد خود بهره مند گردیده وهمین اثار زمینه ساز ومقدمه خلق وایجاد اثار جدید گردیده ودر تحلیل نهایى منتهى به پیشرفت وتعالى جامعه گردد.یکى از دلایل اصلى مخالفان نظام کپى رایت ، همین مسئله انحصارى بودن حقوق پدید اورنده است که عملا بهره مندى ویا عدم بهره مندى جامعه از حاصل تفکر واندیشه افراد اندیشمندومتفکرصاحب اثر ( حتى باپرداخت بهاى ان ) ، موکول به تصمیم شخصى انها ویا وراث انان براى انتشارویا عدم انتشار اثارمیگردد . بهمین خاطر وبلحاظ ایجاد تعادل بین منافع فردوجامعه ، حقوق مادى صاحب اثر به مدت زمان معینى محدودگردیده است .
اینمدت زمان در کنوانسیون برن تا 50 سال پس از مرگ پدید اورنده میباشد وقانون حمایت از حقوق مولفان ، مصنفان وهنرمندان در ماده 12 خود ،مدت استفاده از حقوق مادى پدید اورنده موضوع قانون که بموجب وصایت یا وراثت منتقل میشود را از تاریخ مرگ پدید اورنده بمدت 30 سال دانسته است .
درقانون حمایت از نرم افزارهاى رایانه اى ، مدت حقوق مادى 30 سال پس از پدید اوردن نرم افزار تعیین شده است .درمورد نرم افزار بر خلاف دیگر اثار ادبى وهنرى ،مبدا محاسبه 30 سال حمایت از حقوق مادى را زمان پدیداوردن ( یا تولید نرم افزار )دانسته است ودر واقع قانونگذار مدت حمایت از حقوق انحصارى مادى را محدودتر وکوتاهتر نموده است .فلسفه چنین حکمى نیز روشن است ، با توجه به پیشرفتهاى سریع فن وتکنولوژى بویژه در حوزه فناورى اطلاعات ونرم افزار ، پس از گذشت مدت زمانى ، نرم افزار هاى جدیدى تولید وایجاد میگردند که عملا نرم افزارهاى سابق را از دور خارج میگردانند وبهمین خاطر مدت زمان حقوق مادى محدودتر گشته است .
2-قابل انتقال بودن
حقوق مادى پدید اورنده نرم افزار یک حق مالى است وهمانند هر حق مالى دیگر، قابل اسقاط ویا واگذارى به غیر است.انتقال حقوق مادى به دوشکل میتواندانجام گیرد :
الف- انتقال قهرى واز طریق ارث : حقوق مادى پدید اورنده همانند سایر اموال ودارائیهاى شخص متوفى به وراث وى به ارث میرسد ودر این صورت ، وراث جانشین شخص متوفى براى استفاده وبهره بردارى مادى از نرم افزار خواهند بود .
ب- انتقال قراردادى – از طریق انعقاد قراردادهاى معوض ویا مجانى وواگذارى تمام یا بخشى از حقوق مادى پدید اورنده به اشخاص ثالث . ودر این مورد نیز انتقال گیرنده در قسمتى که حقوق مربوط به نرم افزار به وى واگذار شده است ، جانشین پدید اورنده بوده ومیتواند کلیه حقوق مربوط بدان را اعمال نموده ویا از ان استفاده کند . منتهى بایستى توجه داشت که اگر حق استفاده از یک نرم افزار به شخصى واگذار شود( همانند خریدهاى معمول نرم افزارهاى عادى ) وى فقط حق استفاده شخصى از ان نرم افزار را داشته وحق واگذارى ویا تکثیر نرم فزارا نخواهد داشت وفقط با واگذارى کد نرم افزار ((source است که کلیه حقوق مربوط به نرم افزار به شخص منتقل میگردد.
استثناى مهم حقوق مادى –استفاده منصفانه (fair use )
در تمامى نظامهاى حقوقى جهان حقوق مادى صاحب اثر یک استثناى مهم دارد وآن عبارتست از استفاده منصفانه از اثار ادبى وهنری. استفاده منصفانه در واقع رویکردى است جهت تعدیل حق صاحب اثر در استفاده انحصارى از اثر خود .چنین استفاده اى در عین اینکه بدون اجازه صاحب اثر وهمچنین بدون پرداخت بهاى ان صورت میگیرد ولى مغایر با حقوق پدید اورنده تلقى نگردیده ونقض حق وى تلقى نمیشود .
استفاده اى منصفانه تلقى میگرددکه اولا قصد انتفاع وسود جویى در ان وجود نداشته باشدومثلا براى مقاصد علمى ، آموزشى وتحقیقاتى باشد وثانیا استفاده از اثر براى مقاصد مزبور هم در حد متعارف باشد . کنوانسیون برن در مواد 10 و1/10 خود تحت عنوان استفاده آزاد(free use ) ان رابرسمیت میشناسد. مواد 7و11 قانون حمایت از حقوق مولفان،مصنفان وهنرمندان در این زمینه نقل از اثرهایى که انتشار یافته است واستناد بدانها براى مقاصد ادبى وعلمى وفنى و آموزشى وتربیتى وبه صورت انتقادوتقریظ باذکر ماخذ در حد متعارف رامجاز دانسته وبعلاوه نسخه بردارى از اثر را فقط در صورتى که براى استفاده شخصى وغیر انتفاعى باشد ، مجاز اعلام نموده است .
ولى قانون حمایت از حقوق پدید اورندگان نرم افزارهاى رایانه اى استفاده منصفانه را بسیار محدود کرده است .حسب ذیل ماده 7 قانون تکثیر نرم افزارى که بطور مجاز براى استفاده شخصى تهیه شده است، چنانچه بطور همزمان مورد استفاده قرارنگیرد بلامانع است .این ماده همچنین تهیه نسخه پشتیبان (backup ) رابا همان شرایط مذکور (عدم استفاده همزمان ) بلامانع اعلام نموده است.
فناوری اطلاعات و ارتباطات ، گستره نفوذ و تاثیرگذاری
درگذشته تمدن هایی که در بستری ارتباطی شکل گرفته بودند و دارای امکانات و پوشش ارتباطی توانمند تر و وسیع تر بوده اند ، سرزمین های وسیع تری را در گستره نفوذ خود قرار داده و در پناه این شیوه خردمندانه و بدون نیاز به جنگ و کشور گشایی که همواره نتایج نا مطلوبی در بر داشته و دارند، منابع متنوعی را در اختیار گرفته و توسعه ای پایدار داشته اند .
ساکنین مناطق تحت سلطه این تمدن ها در حوزه های مختلفی از قبیل زبان ، دین ، هنر ، دانش ، ارزش های اخلاقی و اجتماعی ، اقتصاد ، قوانین و اصول حکومت به مشابهت ها و اشتراکات زیادی دست یافته بودند که آنها را تا مرز ایثار در کنار هم متحد کرده بوده است که به عنوان مثال می توان به تمدن ایران باستان اشاره داشت.
امروزه یکی از پیامدهای مهم و قابل توجه توسعه فناوری نوین اطلاعات و ارتباطات شکل گیری فضای جدیدی در بستر اینترنت است که به تعبیر برخی می رود تا عصری با عنوان عصر مجازی را خلق کند.
این فضا ی مجازی در جای جای شئونات فردی و اجتماعی (آموزش و پرورش در تمام سطوح ،تجارت و اقتصاد، سیاست، فرهنگ و هنر ، دین و اخلاق و ...) وارد شده و این ورود، صرف نظر از میمون و مبارک بودن یا نبودن آن در حال تکامل و توسعه است و به تعبیری چشم اندازی از شکل گیری یک ویا بهتر بگوییم چند تمدن جدید را به نمایش می گذارد و قوانین حاکم بر آن نیز در همین فضا تعریف می شود.
ساکنان نواحی مرزی این قلمرو – کاربران جدید- به مرور در این فضا حل می شوند و جوامع الکترونیکی جدیدی بنا می شوند جوامعی که در نهایت سلامت به تولید و توسعه علم می پردازند یا جوامعی که در گنداب ضد ارزش ها غوطه می خورند.
شکاف دیجیتالی
آنچه که امروزه از آن به عنوان شکاف دیجیتالی یاد می شود در واقع معضلی سیاسی – اجتماعی است که بر فاصله بین جوامع ( مبتنی برسلامت معنوی ، مادی و رفاه اجتماعی) دلالت دارد که این خود محصول تفاوت سطح و مهم تر از آن چگونگی بهره جویی جوامع از فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
در این حرکت رو به جلو، جوامعی می توانند با حفظ استقلال خود به سوی غایت سعادت گام بردارند که حضوری هوشمندانه و قدرتمند داشته باشند.
نگاهی به مفهوم سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات
امروزه بیش از 34 نوع سواد مفید معرفی شده اند ،که سواد علمی با معنای مصطلح آن در نظام آموزشی که در بر گیرنده مفهوم توانایی خواندن و نوشتن است ، تنها یکی از آنها محسوب می شود .دراین باره به عنوان مثال می توان از سواد سیاسی،سواد اقتصادی ، سواد اجتماعی ،سواد رسانه ای و .... نام برد.
سواد ICT از دو منظر اطلاعات و ارتباطات توام با فناوری مرتبط قابل بررسی و تعریف است:
• سواد اطلاعاتی :
اطلاعات را آن چیزی که بتواند در سیستم ذهنی دریافت کننده دگرگونی ایجاد کند و از بی نظمی بکاهد و آن را عبارت
از داده های شکل گرفته و تغییر یافته( به طوری که معنی دار و مفید باشند) می دانند.
اصطلاح سواد اطلاعاتی عموما به عنوان توانایی ارزیابی و سازماندهی اطلاعات به منظور استفاده مطلوب از آنها با ضریب صحت بالا در یک گستره وسیع و متنوع از منابع تعریف شده مطرح می شود .
از دیدگاه وبر و جانسون سواد اطلاعاتی توانایی اتخاذ تدابیر مناسب برای شناسایی اطلاعات مورد نیاز است به گونه ای که دسترسی به آنها به استفاده صحیح ، اخلاقی و مفید در سطح جامعه منجر شود .
به بیانی دیگر سواد اطلاعاتی قابلیتی است که فرد را در ارزیابی انتقادی اطلاعات به دست آمده و استفاده دقیق،موثر و خلاق از آنها به منظور رفع نیازهای اطلاعاتی خویش توانمند می سازد.
• سواد ارتباطات :
از دیدگاه علمای علم ارتباطات، جامعه حاصل برقراری ارتباط بین افراد در سطوح مختلف بوده و ارتباط مبنای شکل گیری یک جامعه می باشد.
تعریف واحدی از ارتباطات که همه را قانع کند وجود ندارد. در 1970، فرانک دنس 126 تعریف انتشار یافته را شناسایی کرد. از نظر برخی معنای آن تبادل متفکرانه دیدگاه ها از طریق یک مکالمه معنادار بین دو انسان می باشد ؛ برخی آن را به پیام ساده ارسال شده، بدون تفکر یا درخواست بازخورد، اطلاق می کنند ، با این تعریف اخیر، می توان گفت ماشین ها و جانوران نیز ارتباط برقرار می کنند.
بنا بر تعبیری سواد ارتباطات را اینگونه می توان تعریف کرد : قابلیتی است که فرد را در ایجاد ، تداوم و تعمیق رابطه با دیگران توانمند می سازد.
با تلفیق دو مفهوم فوق می توان گفت که سواد ICT یا فناوری اطلاعات و ارتباطات قابلیتی است که فرد را در ایجاد، تداوم و تعمیق ارتباط با دیگران به منظور دسترسی ، ارزیابی و استفاده دقیق ، مفید و خلاق از اطلاعات در جهت تامین نیازها ی خویش و دیگران ، توانمند می سازد.
در بیانی دیگر توانایی تفکر در باره اطلاعات و قدرت بازیابی و استفاده ازآن به عنوان یکی از ضروریات زندگی در
قالب ارتباط با دیگران در تعاملی دو سویه و یا چند سویه را می توان سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات دانست.
انسان با سواد در عصر حاضر
در عصری که فناوری اطلاعات و ارتباطات تاثیرات و تغییرات شگرف ملموس و غیر ملموس بسیاری را در جوامع و زندگی بشری ایجاد نموده است ، با سواد کسی است که صاحب توانمندی در سه حوزه ذهن – ارتباطات - فن و مهارت بوده و از ویژگیهای زیر برخوردار باشد:
نیاز به اطلاعات را درک کند و بداند که تصمیم گیری مناسب، مستلزم داشتن اطلاعات صحیح و دقیق است.
توانایی تشخیص نیاز های اطلاعاتی را داشته باشد.
بتواند روش های دسترسی به اطلاعات را شناسایی کند.
بتواند استراتژیهای لازم برای جستجو را تبیین و تدوین نماید.
توانایی برقراری ، سازماندهی ، کاربرد و تعمیق ارتباط را داشته باشد.
از مهارت لازم و کافی برای جستجو و در نتیجه دسترسی به اطلاعات بر خوردار باشد.
توانایی مقایسه ،ارزیابی و نقد منابع را داشته باشد.
بتواند از اطلاعات به گونه ای خلاق استفاده کند و آنچه را که به دست آورده به نمایش و اشتراک بگذارد.
همواره در تولید علم مشارکت داشته باشد.
نویسنده:
E-mail:mhaddadi@roshd.ir
منبع:mydocument.ir
به طور تحلیلی پنج تعریف از جامعه اطلاعاتی قابل تشخیص است.این تعاریف عبارتند از:فناورانه، اقتصادی، شغلی، فضایی، فرهنگی
فناورانه:
عمومی ترین تعریف از جامعهءاطلاعاتی، بر نو آوری چشمگیر فناوری تأکید می کند. تصور کلیدی این است که موفقیت علمی در پردازش، ذخیره و انتقال اطلاعات، کاربرد فناوری های اطلاعاتی را تقریباً به تمام گوشه و کنار جامعه گسترش داده است. در این تعریف کاهش شگفت آور قیمت کامپیوتر، افزایش عظیم قدرت آن ها و غلبه کاربرد آنها در هر کجا مورد توجه است.
شکل های پیچیده تر این جادهء فناورانهءمنتهی به جامعهء اطلاعاتی، تا حدی به یکپارچگی و در کنار هم قرار گرفتن حوزهء مخابرات و کامپیوتر توجه می کنند.شبکهء اطلاعات در هر کجا که نیاز به اطلاعات باشد آن را در اختیار می گذارد. این، البته فرایندی تکاملی است اما با تقویت ) I.S.D.Nشبکهء خدمات یکپارچهء رقمی) عناصر بنیادی نوعی جامعهء اطلاعاتی در اختیار ما قرار می گیرد.
I.S.D.N زیر ساخت پشتیبان جامعهء اطلاعاتی را تأمین خواهد کرد.
بدون شک، این تعریف فناورانه از جامعهء اطلاعاتی است. خواه این تعریفی باشد با این پیش بینی که جامعهء اطلاعاتی حاصل تأثیر چشمگیر نوآوری های فناورانه است یا آن را هم چون نتیجهء افزایش نظام های I.S.D.N تلقی کند، هر دو فناوری را ویژگی ممتاز اصلی در نظام جدید می دانند.
اقتصادی:
در اویل دههء 60، پیتر درا کر اعلام کرد: همچنان که از اقتصادی مبتنی بر کالا به اقتصاد دانش حرکت کرده ایم، دانش پایه و اساس اقتصاد مدرن شده است.
امروزه این بحثی رایج است که ما در جامعه ای متحول به سر می بریم با این ویژگی متمایز که دانش و سازمان، تولید کنندگان عمدهء ثروت هستند.
مارک یورات گزارشی نه جلدی از پیدایش اقتصاد اطلاعاتی ارائه داده است.
مک لاپ تعاریف گسترده ای از تولید دانش عنوان کرده که این تعاریف شامل آن صنایعی که با این اطلاعات مرتبطند، می باشد.
شغلی:
هنگامی که کار اطلاعاتی در میان حرفه ها تفوق یافت، ما به جامعهء اطلاعاتی دست یافته ایم. یعنی هنگامی که کارمندان، معلمان، حقوق دانان و نمایشگران از حیث عددی بر معدنچیان، فلزکاران وکارگران تفوق یابند جامعهء اطلاعاتی فرا رسیده است.
فضایی:
در این مفهوم نقش اصلی بر رروی شبکه های اطلاعاتی است که مکان هارا به هم متصل می کنند وتأثیرات چشمگیری بر برنامه ریزی های زمانی و مکانی دارد.
« جان گودار» چهار عنصر مرتبط به هم را درگذار به جامعهء اطلاعاتی شناسایی می کند:
1ـ اطلاعات در مقام « منبع کلیدی استراتژیک» در حال تصاحب موقعیتی مرکزی است که سازمان اقتصاد جهان به آن وابسته است و در نهایت موجب گسترش سریع حرفه های اطلاعاتی می شود.
2 ـ فناوری های کامپیوتر یو ارتباطی زیر ساختی را ایجاد کرده اند که قادر است اطلاعات را پردازش و توزیع کنند. این فناورری ها این امکان را به وجود آورده اند که اطلاعات به مقیاسی بی سابقه از نظر تاریخی مدیریت شود. یعنی تسهیل تجاری فوری وآنی و نظارت بر امور اقتصادی، اجتماعی وسیاسی در سطح جهان
3ـبا استفاده از رشد سریع و استثنایی بخش اطلاعاتی قابل دادو ستد رشد خدماتی مانند رسانه های جدید و پایکاه های پیوسته بزرگ تر می شود.
4 ـ رشد اطلاعاتی شدن اقتصاد، یکپارچگی اقتصاد های ملی ومحلی را تسهیل می کند.
چرخش اطلاع در بزرگراه های اطلاعاتی صورت می گیرد و هیچکس قادر نیست تعیین کند چه مقدار اطلاعات و با چه سرعتی باید در این راه ها جریان پیدا کند تا جامعه ای اطلاعاتی را بسازند.
فرهنگی:
ما در جامعه ای انباشته از رسانه زندگی می کنیمو فرهنگ معاصر به شکلی چشمگیر بیش از فرهنگ های قبل از خود انباشتگی سنگینی از اطلاعات دارد.ما در محیطی اشباع شده از رسانه ها زندگی می کنیم که نشانهء آن است که زندگی اساساً دربارهء نماد سازی، درباره ء مبادله و دریافت پیام هایی درباره ء خود و دیگران است. در تأیید این انفجار رسانه هاست که بسیاری از نویسندگان می پندارند که ما وارد جامعهء اطلاعاتی شده ایم.
منبع: نظریه های جامعهء اطلاعاتی
نویسنده: فرانک وبستر
ترجمه: مهدی داودی
چکیده ء کتاب جامعه اطلاعاتی
گرد آورنده: محیا برکت