تحولات تکنولوژی و ماهیت مشاغل در عصر اطلاعات و ارتباطات(۱)

سید  علی اکرمی‌فر

دفتر همکاریهای فناوری ریاست جمهوری

صندوق پستی 4671-14155

تهران

تلفن: [phone]

نمابر:6500060

پست الکترونیک: [e-mail]

 

چکیده

ایجاد مشاغل جدید و متنوع در عصر اطلاعات و ارتباطات، با توجه به تحولات تکنولوژی و بخصوص تکنولوژی اطلاعات، مستلزم شناخت ماهیت این مشاغل است. آگاهی از تأثیرپذیری مشاغل از تکنولوژی یا اثرگذاری بر توسعة آن، نتیجة درک ماهیت مشاغل خواهدبود. برای رسیدن به این مهم، می‌بایست به چند سؤال اساسی پاسخ داد. اصولاًً تأثیر تکنولوژی بر مشاغل چه ابعادی دارد؟ آیا توسعة تکنولوژی باعث حذف برخی از مشاغل نخواهد شد؟ در این صورت چه مشاغل جدیدی بوجود می‌آورد؟ آیا این مشاغل جدید پایدارند یا خود نیز روز به ‌روز درحال تحول می‌باشند؟

این سؤالات و بسیاری از سؤالات دیگر دغدغه اصلی جوامعی است که تحت تأثیر تکنولوژی قرار گرفته و زندگی متداولشان را  که سالیان دراز بصورت یکنواخت برقرار بوده تحت‌الشعاع قرار داده است. پاسخ به این سؤالات می‌تواند دید مناسبی از مشاغل جدید را ارائه کند و به تصمیم‌گیری‌های بهتر بیانجامد.

این مقاله سرآغاز بحثی پیرامون ماهیت مشاغل جدید می‌باشد، که سعی نموده برای سؤالات اساسی فوق، پاسخ مناسب بیابد.

1-       مقدمه

روز به روز شاهد رشد و توسعة بیشتر تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در گوشه ‌وکنار دنیا هستیم؛ سرعت پردازنده‌ها زیاد می‌شود؛ هزینة انتقال اطلاعات کاهش و حجم آن افزایش می‌یابد و شبکه‌های اطلاعاتی(اینترنت) گسترده‌تر می‌شوند؛ وسایل و ابزار کوچکتر و کاراتر به بازار می‌آیند، نرم‌افزار‌ها حوزة نفوذ خود را در زندگی مردم توسعه می‌دهند و بطور کل فرهنگ‌ها و شکل زندگی اجتماعی دستخوش تحولات اساسی قرار می‌گیرد. تحولات تکنولوژی همه‌چیز را متحول کرده است و حتی اشتغال نیز از این تحولات مصون نمانده‌ است.

در حالیکه یک معضل اساسی کشورهای در حال توسعه ازجمله ایران بیکاری است، کشورهای پیشرفته بطور فزاینده‌ا‌ی نیروی کار فنی از سایر کشورها جذب می‌کنند. چه دلیلی در فراوانی کار و کمبود نیروی کار در کشورهای پیشرفته و در مقابل بیکاری در کشورهای درحال توسعه وجود دارد؟ مسلماًً مهمترین دلیل در ماهیت کار است. نیروی کاری که در آمریکا مورد نیاز است، یک نیروی مجرب تحصیل کرده است، در حالیکه خیل بیکاران کشور ما از تحصیلات عالیه برخوردار نیستند. همچنین آن‌ها نیاز خود را بحدی رسانده‌اند که نیروی کارشان برای پاسخگویی آن کافی نباشد، در حالیکه نیاز به تکنولوژی‌های نو در بازار داخل کشور ما ضعیف است. بنابراین حل معضل بیکاری در شرایط دنیای روز، به دو مؤلفة بازار و آموزش وابسته است.

تأثیر تکنولوژی اطلاعات بر اشتغال از دو بعد بکارگیری و توسعه قابل بررسی است. صنعت اطلاعات یک صنعت بزرگ است که تکنولوژی اطلاعات را بکار می‌گیرد؛ در مقابل توسعة IT در صنعت IT انجام می‌شود. جذب گستردة نیروی متخصص در صنعت IT توسط کشورهای غربی نشان از میزان بزرگی صنعت اطلاعات آنان دارد. توسعة صنعت اطلاعات در واقع نتیجة توسعة بازار IT است.

صنعت اطلاعات نقش اساسی در ایجاد اشتغال دارد. علاوه بر بسیاری از مشاغل که خود ایجاد می‌کند، به صنعت IT نیز رونق می‌دهد و در آنجا نیز باعث اشتغال فراوان می‌گردد. مشاغلی چون مدیریت، مشاوره، تحلیل‌گری، اطلاع‌رسانی و بسیاری از خدمات مختلف، نمونه‌هایی از مشاغل صنعت اطلاعات می‌باشند. برنامه‌نویسی، تحلیل و طراحی سیستم و مهندسی نرم‌افزار یا سخت‌افزار  نیز نمونه‌هایی از مشاغل صنعت IT می‌باشند.

در این مقاله ابتدا تأثیر تکنولوژی بر مشاغل بررسی شده،  سپس مروری تاریخی و مقایسه‌ای بر نقش IT در توسعة مشاغل انجام گرفته و  مشاغل مبتنی بر اطلاعات معرفی گردیده و در پایان، آیندة مشاغل مورد بررسی قرار گرفته است.

2-       تأثیر تکنولوژی بر مشاغل

توسعة تکنولوژی و بکارگیری وسیع آن، باعث افزایش بهره‌وری فعالیت‌های اقتصادی شده است. در اثر افزایش بهره‌وری، نیاز به برخی از مشاغل از بین می‌رود. بعنوان مثال، شغلی تحت عنوان "تلفنچی" با پیشرفت در تکنولوژی‌های مخابراتی و پردازش صوت، از لیست مشاغل حذف می‌گردد. بنابراین تکنولوژی از یک نظر، حذف و کاهش مشاغل را به دنبال دارد. اصولاًً خودکارسازی و تولید ماشینی از مهمترین نتایج توسعة تکنولوژی است، که علاوه بر کاهش مشاغل، باعث افزایش کیفیت و سرعت و حتی کاهش هزینه‌های تولید می‌گردد. آیا این نتیجة مستقیم تکنولوژی برای ناامیدی از ایجاد اشتغال به کمک IT کافی نیست؟

مروری بر تاریخ تکنولوژی و تأثیر آن بر مشاغل نشان میدهد که پاسخ به این سؤال منفی است . تکنولوژی ظاهراً برخی از مشاغل را حذف و یا تغییر می‌دهد، اما درواقع بسیار مشاغل جدیدتر، مفیدتر و متنوع‌تری را ایجاد می‌کند. مثلاً اگرچه تکنولوژی تراکتور باعث کاهش نیاز به نیروی کار کشاورز گردید، ولی به کمک این تکنولوژی انواع و حجم محصولات کشاورزی افزایش یافت، بعلاوه مشاغل جدیدی را به همراه خود ایجاد کرد و نیروهای کار را به انجام آن رهنمون شد. یا اختراع چرخ خیاطی باعث رونق صنعت پوشاک گردید و تمایل مردم به خرید انواع لباس با رنگ‌ها و مدل‌های گوناگون و همچنین کاهش هزینة تولید، باعث شد تا نه تنها دست‌دوزان بیکار نشوند، که بسیاری از افراد دیگر نیز به کار مشغول شوند.

یکی از جنبه‌های مهم تأثیر تکنولوژی در ایجاد مشاغل توسعة بازار است. ارائة محصولات کیفی و همچنین تغییر و تحول فرهنگ مصرف متناسب با تحولات تکنولوژی، بازارها را توسعه می‌دهد. بطوری که حجم تولید پس از توسعة تکنولوژی به مراتب بیشتر از حجم تولید دستی است. بنابراین تکنولوژی از تعداد مشاغل دشوارتر می‌کاهد و بر تعداد مشاغل آسانتر می‌افزاید.

از سوی دیگر، فرصت‌های شغلی متنوع و جدید، نتیجة توسعة تکنولوژی است. با توسعة صنعت در اثر توسعة تکنولوژی، بسیاری مشاغل جدید مرتبط با آن صنعت بوجود می‌آید. تکنولوژی از تعدد مشاغل دشوارتر می‌کاهد و بر تکثر مشاغل آسانتر می‌افزاید. مشاغل جدیدی که توسط تکنولوژی ایجاد می‌شوند، یا تکنولوژی را بکار می‌گیرند و یا آن را توسعه می‌دهند. صنعت اطلاعات و صنعتIT از گروه مشاغلی هستند که توسط تکنولوژی اطلاعات ایجاد می‌شوند. در صنعت اطلاعات، تکنولوژی اطلاعات بکار می‌رود و در مشاغل مختلف بعنوان ابزار مورد استفاده قرار می‌گیرد. شاغلین صنعت IT مسؤولیت توسعة تکنولوژی اطلاعات را بر عهده دارند.

VPN Technology comparison guide

Telecomunications networks are evolving naturally toward IP-enabled platforms as a replacement for private lines. These converged networks are easier to manage, and should deliver high availability, network security, scalability and Quality of Service (QoS). Three basic IP VPN technologies are used today to create network architectures: Multi Protocol Label Switching (MPLS), IP Security (IPSec) and Secure Socket Layer (SSL). Many companies are using combinations of these VPN technologies to design unique solutions that will meet their business needs. This white paper discusses the strengths and weaknesses of these options so that you can make good choices and design an optimized infrastructure that makes the most of the available technology.

Download Now

مشاغل مربوط به IT به نقل از سایت .itbusinessedge

Application Development Manager
Application Integration Specialist
Application Support Analyst
Applications Manager
AV Technician
Business Process Analyst
Business Requirements Analyst
Business Systems Analyst
CAD Operator
Chief Information Officer
Chief Technology Officer
Corporate Compliance Officer
Database Administrator
Database Analyst
Database Developer
Desktop Technician
Director of IT
GIS Manager
Hardware Technician
Help Desk Manager
Help Desk Technician
Infrastructure Manager
IT Architect
IT Asset Manager
IT Manager
Network Administrator
Network Engineer
Network Manager
Network Technician
Operations Manager
PACS Administrator
PC Technician
Programmer Analyst
Programmer
Project Manager
Procurement Manager
Quality Assurance Analyst
Quality Assurance Manager
Security Administrator
Server Administrator
Software Engineer
Systems Software App Tester
Systems Analyst
Systems Architect
Systems Engineer
Technical Writer
User Interface Analyst
VP of IT
Web Developer
Webmaster

این جور که معلومه در دنیا برای صنعت و رشته IT جایگاه بسیار بالایی قائل شده اند چیزی که کمتر دز کشورمان دیده می شود. همیشه وقتی از من سوال می شد که چه رشته ای درس مس خونی بهاولین چیزی که فکر می کردم این بود که چه جوری بهش توضیح بدم این رشته چی هست . مجبور بودم برای کوتاه کردن سخن بگم یه چیزیه !!!! مثل مهندسی کامیوتر اما بالاتر از اون!!! خودم خندم می گرفت از توضیحم اما چه کنم که نمی شه واسه همه درباره حقیقت IT توضیح داد. تو دانشگاه به ما مدیر می گویند و حتی اساتید هم  با کلماتی هم چون در حق آن ها ظلم شده چون نمی فهمند چه می شوند ما را مورد عنایت قرار می دهند. !!حالا خودتون با این لیستی که نشونتون دادم قضاوت کنید که ما چی می شیم؟

خواهشمندم که نظرتون رو در این باره بیان کنید.

آموزش مدیریت استراتژیک- قسمت پنجم

محیط عملیاتی

محیط عملیاتی سطح یاز محیط بیرون سازمان است که شامل مولفه های خاص و صریح برای مدیریت سازمان می باشد. مولفه ای اصلی این سطح عبارتند از: مشتری، عوامل رقابتی، نیروی کار، تامین کنندگان و عوامل بین المللی.

محیط درونی

محیط درونی عبارت است از سطحی از محیط سازمان که در داخل سازمان بوده و معمولا مفاهیمی خاص و صریح از مدیریت سازمان ارائه می دهد. این مفاهیم می تواند شامل منابع مالی، ساختار سازمانی، قابلیت های سازمانی، سیستم ها و روش ها باشد.

محیط های کسب وکار رقابتی و پیدایش بنگاههای دیجیتالی(Digital Firms)

چهار تغییر عمده و قدرتمند جهانی باعث تغییر محیط کسب وکار گردیده است:

1-    پیدایش اقتصاد جهانی

2-    دگرگونی موسسات تجاری

3-    پیدایش بنگاههای دیجیتالی

4-    دگرگونی اقتصاد صنعتی

موفقیت بنگاه ها امروز و آینده به توانایی آنها برای عمل کردن در سطح جهان بستگی دارد. جهانی شدن و IT هم چنین تهدید های تازه ای برای بنگاه های کسب کار داخلی به بار می آورند. برا ی این که بنگا ه ها در بازارهای بین المللی شرکای رقابت آمیز می باشند به سیستم های اطلاعاتی و ارتباطات قدرتمندی نیاز دارند.

اقتصادهای صنعتی د رحال تبدیل شدن به اقتصادهای خدمات دانایی و اطلاعات هستند در حالی که تولیدات صنعتی به کشورهایی منتقل شده اند که دستمزدها د رآن جا پایین است.  در یک اقتصاد مبتنی بر دانایی اجزای کلیدی تولید ثروت هستند.

بنگاه های کسب وکار سنتی یک چیدمان سلسله مراتبی، متمرکز، ساخت یافته شامل متخصصانی بود که به طور نمونه بر  مجموعه ی ثابتی از رویه های عملیاتی استاندارد تکیه داشت تا یک کالا یا خدمت تولید شده ی انبوه را تولید دهد. سبک جدید بنگاه های کسب وکار، چیدمان مسطح، غیر متمرکز، انعطاف پذیر و متشکل از نیروهای همه فن حریف است که برای تحویل کالا و خدمات سفارشی برای بازارها یا مشتریان ویژه مناسبند.

استفاده گسترده از IT در بنگاههای کسب و کار از اواسط دهه ی 1990 همگام با طراحی دوباره سازمان شرایط پیدایش پدیده ای تازه د رجامعه ی صنعتی به نام بنگاه های دیجیتالی را ایجاد کرد.

تعریف بنگاه های دیجیتالی: یک بنگاه دیجیتالی بنگاهی است که در آن تقریبا همه ی مناسبات کاری سازمان با مشتریان، عرضه کنندگان و کارکنان به صورت دیجیتالی و با واسطه ی آن انجام می شود. وجه تمایز بنگاه های دیجیتالی با بنگا ه های سنتی اتکای تقریبا کامل آن ها به مجموعه ای از فناوری اطلاعات برای سازماندهی و مدیریت است. برای مدیریت بنگا ه های دیجیتالی، IT تنها یک توانمند ساز نیست بلکه شامل هسته های اصلی کسب وکار و ابزار اولیه ومدیریت است.

محیط های کسب وکار در حال تغییر

جهانی شدن: -   مدیریت و کنترل در یک بازار جهانی -   راقبت در بازارهای دنیا -   گروه های کاری جهانی -   سیستم های تحویل جهانی و ........	دگرگونی بنگا ه های نوآور: -   مسطح کردن -   تمرکززدایی -   انعطاف پذیری -   استقلال محلی -   هزینه های پایین مبادله وهماهنگی -   واگذاری اختیارات -   کار مشارکتی و کار گروهی و ........
دگرگونی اقتصاد های صنعتی: -   اقتصاد مبتنی بر دانایی و اطلاعات -   کالا و خدمات جدید -   دانایی یک دارایی محوربهره ور و استرتژیک -   رقابت مبتنی بر زمان -   عمر کوتاه محصول -   محیط پرتلاطم و .......	پیدایش بنگاه های دیجیتالی: -  مناسبات دیجیتال با مشتریان و عرضه کنندگان -  انجام فرآیندهای اصلی کسب وکار از طریق شبکه های دیجیتالی -   مدیریت دیجیتالی دارائی های کلیدی شرکت -   درک و پاسخگویی سریع به تغییرات محیطی و........

آموزش مدیریت استراتژیک- قسمت چهارم

نگرش در بنگاه ها در زمینه ی IT :

1-    نگرش این که IT وسیله ایست برای کاهش تعداد کارکنان

2-    به کارگیریIT  د رمشاغل نامناسب

3-    IT جهت سهولت زندگی داخلی سازمان نه ارتقا و سرویس دهی به مشتریان

4-    نگاه به IT مثل یکی از وظایف و تکالیف و نه یک منبع داخلی

IT یک رویکرد تحول ساز است و نه خودکارکردن فرآیندهای موجود.

راه کارهای فناوری اطلاعات د رجهت محوریت دادن به مشتری

تبدیل فناوری اطلاعات از یک توان گیر به یک توان بخش مستلزم این است که سازمان ها تمامی بهره هایی را که می توانند در زمینه ی کا رخودشان از این فناوری ببرند به روشی برای خود تعریف کنند. بدیهی است که IT تنها یکی از ابزارها ی کلیدی است که جهت علاقه مندی به نزدیک تر شدن به مشتریان باید مرود نظر قرار گیرد. بسیاری از سازمان ها هم اکنون موفق شده اند از   IT جهت به کارگیری راهکارهای افسانه ای و خلق فرصت های تازه استفاده کنند.

1-    پاسخ گو بودن(Responsiveness)

2-    انعطاف پذیری(Flaxibility)

3-    ارتقا شیوه اجرایی

4-    کارکردن با مشتری

5-    نزدیک کردن انسان ها به یکدیگر

متغییرهای محیطی موثر در سازمان

مدیران برای تجزیه و تحلیل کارآمد و موثر محیط سازمان باید از ساختار محیط سازمانی آگاهی داشته باشند. محیط سازمان معمولا در سه سطح متفاوت دسته بندی می شود: 1- محیط عمومی 2- محیط عملیاتی 3- محیط درونی

محیط عمومی(General Environment):

محیط عمومی در برگیرنده ی سطحی از محیط بیرونی یک سازمان است که شامل عواملی است که ب نحوه ی مدیریت سازمان تاثیر بلند مدت می گذارد. برخی از اصلی ترین این عوامل عبارتند از عوامل اقتصادی، اجتماعی و .... .

عوامل اقتصادی: - میزان اعتبا رقابل دسترس

-         میانگین سطح درآمد مشتریان

-         تمایل افراد به خرج کردن

-         نرخ بهره

-         نرخ تورم

-         نرخ مالیات

-         الگوهای مصرف

-         روزهای بیکاری

-         سطوح بهره وری کارکنان

-         روند های بازار سهام

-         وضعیت اقتصاد کشورهای خارجی

-         فاکتورهای واردات و صادرات

-         تغییرات تقاضا

-         تغییرات قیمت

-         سیاست های پولی

عوامل اجتماعی: - جمعیت شناسی

-         ویژگی های اجتماعی( ارزش های اجتماعی)

عوامل سیاسی: - خط مشی های پولی دولت

-         میزان بودجه های دولتی

-         بازارهای جهانی نفت

-         ایدئولوژی حاکم بر جامعه

-         ثبات دولت

-         ثبات اجتماعی

-         سیاست خارجی

عوامل قانونی: - قوانین دولتی

-         قانون تجارت

-         تعرفه ها

-         قوانین واردات و صادرات

                       - قوانین بین المللی

تدریس رشته مهندسی فناوری اطلاعات و ارتباطات در دانشگاه اصفهان

برای اولین بار در کشور رشته مهندسی " فناوری اطلاعات و ارتباطات " در مجتمع بین‌المللی آموزشی، پژوهشی و مرکز رشد ‪ ICT‬اصفهان تدریس می‌شود.

برای اولین بار در کشور رشته مهندسی " فناوری اطلاعات و ارتباطات " در مجتمع بین‌المللی آموزشی، پژوهشی و مرکز رشد ‪ ICT‬اصفهان تدریس می‌شود.

رییس مرکز آموزش مخابرات ایران روز سه شنبه‌به ایرنا گفت:این رشته دارای مباحث آموزشی جامع و کاملی در مورد ارتباطات، فناوری اطلاعات ، مخابرات و جنبه‌های کاربردی آنهاست که به صورت دوره کارشناسی ناپیوسته ارایه خواهد شد.

دکتر"عبدالحسین حسنی صدر"افزود:ارایه‌این رشته‌براساس توافق‌صورت گرفته‌بین مرکزآموزش مخابرات ایران، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری،مرکز گسترش آموزش عالی و دانشگاه جامع کاربردی قطعی شده و در حال انجام مراحل مقدماتی برای پذیرش دانشجو در بهمن ماه امسال هستیم.

به‌گفته وی،‪ ۷۰‬درصدازدانشجویان پذیرفته شده برای‌این رشته جدیداز کارکنان وزارت ارتباطات و شرکت‌های تابعه و ‪ ۳۰‬درصد از طریق سهمیه آزاد است.

وی درباره مرکز رشد تخصصی فناوری اطلاعات و ارتباطات مجتمع بین‌المللی اصفهان گفت: این مرکز رشد نیز برای اولین بار و به صورت کاملا تخصصی راه اندازی خواهد شد.

حسنی صدر یادآوری کرد: افرادی که علاقه‌مند به موضوع کارآفرینی و ایجاد اشتغال در حوزه ‪ ICT‬هستند می‌توانند با مراجعه به شرکت مخابرات اصفهان یا مرکز آموزش مخابرات ایران درخواست خود را مطرح کنند.

وی با اشاره به مرکز رشد واقع در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان اظهار داشت: در این مرکز رشد، شرکت‌های خصوصی در تمام حوزه‌ها فعالیت دارند اما مرکز رشد واقع در مجتمع بین‌المللی اصفهان فقط در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات فعالیت می‌کند.

مجتمع بین‌المللی آموزشی ، پژوهشی و مرکز رشد ‪ ICT‬اصفهان درمقطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته دررشته‌های پست، پست بانک، مهندسی فناوری اطلاعات و ارتباطات از ترم بهمن ماه دانشجو می‌پذیرد.

منبع: ایرنا

گذری بر سیستم‌های خبره‌ (Expert Systems)

اشاره : <استدلال> در میان اهل فن و صاحبان اندیشه تعاریف و تفاسیر متنوعی دارد. در نگاهی کلی، استفاده از دلیل و برهان برای رسیدن به یک نتیجه از فرضیاتی منطقی با استفاده از روش‌های معین، تعریفی از استدلال تلقی می‌شود؛ تعریفی که البته با دیدگاه‌های فلسفی و گاه ایده‌آل‌گرایانه از استدلال تفاوت دارد. با این حال موضوع مهم و اساسی در اینجا بحث در چیستی و چرایی این دیدگاه‌ها نیست، بلکه در مورد نحوه طراحی سیستم‌های با قدرت استدلال، با هر تعریفی، برای رسیدن به مجموعه‌ای از تصمیمات منطقی‌ ‌ با استفاده از مفروضات یا به طور دقیق‌تر دانشی است که در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. سیستم‌هایی خبره (expert systems) اساسا برای چنین هدفی طراحی می‌شوند. در حقیقت به واسطه الگوبرداری این سیستم‌ها از نظام منطق و استدلال انسان و نیز یکسان بودن منابع دانش مورد استفاده آن‌ها، حاصل کار یک سیستم خبره می‌تواند تصمیماتی باشد که درحوزه‌ها و عرصه‌های مختلف قابل استفاده، مورد اطمینان و تاثیرگذار هستند. بسیاری بر این باورند که سیستم‌های خبره بیشترین پیشرفت را در هوش مصنوعی به وجود آورده‌اند. آن‌چه درادامه می‌خوانید نگاهی کوتاه به تعاریف و سازوکار سیستم‌های خبره و گذری بر مزایا و محدودیت‌های به کارگیری این سیستم‌ها در علوم و فنون مختلف است. طبیعتاً مباحث کاربردی‌تر و عملی‌تر درباره سیستم‌های خبره و بحث درباره نحوه توسعه و پیاده‌سازی آن‌ها، نیازمند مقالات جداگانه‌ای است که در آینده به آن‌ها خواهیم پرداخت.

سیستم خبره چیست؟ در یک تعریف کلی می‌توان گفت سیستم‌های خبره، برنامه‌های کامپیوتری‌ای هستند که نحوه تفکر یک متخصص در یک زمینه خاص را شبیه‌سازی می‌کنند. در واقع این نرم‌افزارها، الگوهای منطقی‌ای را که یک متخصص بر اساس آن‌ها تصمیم‌گیری می‌کند، شناسایی می‌نمایند و سپس بر اساس آن الگوها، مانند انسان‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند. یکی از اهداف هوش مصنوعی، فهم هوش انسانی با شبیه‌سازی آن توسط برنامه‌های کامپیوتری است. البته بدیهی است که "هوش‌"‌ را می‌توان به بسیاری از مهارت‌های مبتنی بر فهم، از جمله توانایی تصمیم‌گیری، یادگیری و فهم زبان تعمیم داد و از این‌رو واژه‌ای کلی محسوب می‌شود. بیشتر دستاوردهای هوش مصنوعی در زمینه تصمیم‌گیری و حل مسئله بوده است که اصلی‌ترین موضوع سیستم‌های خبره را شامل می‌شوند. به آن نوع از برنامه‌های هوش مصنوعی که به سطحی از خبرگی می‌رسند که می‌توانند به جای یک متخصص در یک زمینه خاص تصمیم‌گیری کنند، expert systems یا سیستم‌های خبره گفته می‌شود. این سیستم‌ها برنامه‌هایی هستند که پایگاه دانش آن‌ها انباشته از اطلاعاتی است که انسان‌ها هنگام تصمیم‌گیری درباره یک موضوع خاص، براساس آن‌ها تصمیم می‌گیرند. روی این موضوع باید تأکید کرد که هیچ‌یک از سیستم‌های خبره‌ای که تا‌کنون طراحی و برنامه‌نویسی شده‌اند، همه‌منظوره نبوده‌اند و تنها در یک زمینه محدود قادر به شبیه‌سازی فرآیند تصمیم‌گیری انسان هستند. به محدوده اطلاعاتی از الگوهای خبرگی انسان که به یک سیستم خبره منتقل می‌شود، task domain گفته می‌شود. این محدوده، سطح خبرگی یک  سیستم خبره را مشخص می‌کند و نشان می‌دهد ‌که آن سیستم خبره برای چه کارهایی طراحی شده است. سیستم خبره با این task ها یا وظایف می‌تواند کارهایی چون برنامه‌ریزی، زمانبندی، و طراحی را در یک حیطه تعریف شده انجام دهد. به روند ساخت یک سیستم خبره، knowledge engineering یا مهندسی دانش گفته می‌شود. یک مهندس دانش باید اطمینان حاصل کند که سیستم خبره طراحی شده، تمام دانش مورد نیاز برای حل یک مسئله را دارد. طبیعتاً در غیراین‌صورت، تصمیم‌های سیستم خبره قابل اطمینان نخواهند بود. ساختار یک سیستم خبره‌ هر سیستم خبره از دو بخش مجزا ساخته شده است: پایگاه دانش و موتور تصمیم‌گیری. پایگاه دانش یک سیستم خبره از هر دو نوع دانش مبتنی بر حقایق ‌(factual) و نیز دانش غیرقطعی (heuristic)  استفاده می‌کند. Factual knowledge، دانش حقیقی یا قطعی نوعی از دانش است که می‌توان آن را در حیطه‌های مختلف به اشتراک گذاشت و تعمیم داد؛ چراکه درستی آن قطعی است. در سوی دیگر، Heuristic knowledge قرار دارد که غیرقطعی‌تر و بیشتر مبتنی بر برداشت‌های شخصی است. هرچه حدس‌ها یا دانش هیورستیک یک سیستم خبره بهتر باشد، سطح خبرگی آن بیشتر خواهد بود و در شرایط ویژه، تصمیمات بهتری اتخاذ خواهد کرد. دانش مبتنی بر ساختار Heuristic در سیستم‌های خبره اهمیت زیادی دارد این نوع دانش می‌تواند به تسریع فرآیند حل یک مسئله کمک کند. البته یک مشکل عمده در ارتباط با به کارگیری دانشHeuristic آن است که نمی‌توان در حل همه مسائل از این نوع دانش استفاده کرد. به عنوان نمونه، نمودار (شکل 1) به خوبی نشان می‌دهد که جلوگیری از حمل سموم خطرناک از طریق خطوط هوایی با استفاده از روش Heuristic امکانپذیر نیست.   شکل 1 اطلاعات این بخش از سیستم خبره از طریق مصاحبه با افراد متخصص در این زمینه تامین می‌شود. مهندس دانش یا مصاحبه‌کننده، پس از سازمان‌دهی اطلاعات جمع‌آوری‌شده از متخصصان یا مصاحبه شوندگان، آ‌ن‌ها را به قوانین قابل فهم برای کامپیوتر به صورت (if-then) موسوم به قوانین ساخت (production rules) تبدیل می‌کند. موتور تصمیم‌گیری سیستم خبره را قادر می‌کند با استفاده از قوانین پایگاه دانش، پروسه تصمیم‌گیری را انجام دهد. برای نمونه، اگر پایگاه دانش قوانینی به صورت  زیر داشته باشد: ●دفتر ماهنامه شبکه در تهران قرار دارد. ●تهران در ایران قرار دارد. سیستم خبره می‌تواند به قانون زیر برسد: ●‌ دفتر ماهنامه شبکه در ایران قرار دارد. استفاده از  منطق فازی موضوع مهم دیگر در ارتباط با سیستم‌های خبره، پیوند و ارتباط آن با دیگر شاخه‌های هوش مصنوعی است. به بیان روشن‌تر، برخی از سیستم‌های خبره از Fuzzy Logic یا منطق فازی استفاده می‌کنند. در منطق غیرفازی تنها دو ارزش درست (true) یا نادرست (false) وجود دارد. چنین منطقی نمی‌تواند چندان کامل باشد؛ چراکه فهم و پروسه تصمیم‌گیری انسان‌ها در بسیاری از موارد، کاملا قطعی نیست و بسته به زمان و مکان آن، تا حدودی درست یا تا حدودی نادرست است. در خلال سال‌های 1920 و 1930، Jan Lukasiewicz فیلسوف لهستانی منطقی را مطرح کرد که در آن ارزش یک قانون می‌تواند بیشتر از دو مقدار 0 و 1 یا درست و نادرست باشد. سپس پروفسور لطفی‌زاده نشان داد که منطق Lukasiewicz را می‌توان به صورت "درجه درستی" مطرح کرد. یعنی به جای این‌که بگوییم: "این منطق درست است یا نادرست؟" بگوییم: "این منطق چقدر درست یا چقدر نادرست است؟" از منطق فازی در مواردی استفاده می‌شود که با مفاهیم مبهمی چون "سنگینی"، "سرما"، "ارتفاع" و از این قبیل مواجه شویم. این پرسش را در نظر بگیرید : "وزن یک شیء 500 کیلوگرم است، آیا این شیء سنگین است؟" چنین سوالی یک سوال مبهم محسوب می‌شود؛ چراکه این سوال مطرح می‌شود که "از چه نظر سنگین؟" اگر برای حمل توسط یک انسان بگوییم، بله سنگین است. اگر برای حمل توسط یک اتومبیل مطرح شود، کمی سنگین است، ولی اگر برای حمل توسط یک هواپیما مطرح شود سنگین نیست. در اینجاست که با استفاده از منطق فازی می‌توان یک درجه درستی برای چنین پرسشی در نظر گرفت و بسته به شرایط گفت که این شیء کمی سنگین است. یعنی در چنین مواردی گفتن این‌که این شیء سنگین نیست (false) یا سنگین است (true) پاسخ دقیقی نیست. مزایا و محدودیت‌های سیستم‌های خبره دستاورد سیستم‌های خبره را می‌توان صرفه‌جویی در هزینه‌ها و نیز تصمیم‌گیری‌های بهتر و دقیق‌تر و بسیاری موارد تخصصی‌تر دیگر عنوان کرد. استفاده از سیستم‌های خبره برای شرکت‌ها می‌تواند صرفه‌جویی به همراه داشته باشد. در زمینه تصمیم‌گیری نیز گاهی می‌توان در شرایط پیچیده، با بهره‌گیری از چنین سیستم‌هایی تصمیم‌های بهتری اتخاذ کرد و جنبه‌های پیچیده‌ای را در مدت زمان بسیار کمی مورد بررسی قرار داد که تحلیل آنها به روزها زمان نیاز دارد. از سوی دیگر، به‌کارگیری سیستم‌های خبره محدودیت‌های خاصی دارد. به عنوان نمونه، این سیستم‌ها نسبت به آنچه انجام می‌دهند، هیچ <حسی> ندارند.  چنین سیستم‌هایی نمی‌توانند خبرگی خود را به گستره‌های وسیع‌تری تعمیم دهند؛ چراکه تنها برای یک منظور خاص طراحی شده‌اند و پایگاه دانش آن‌ها از دانش متخصصان آن حوزه نشات گرفته و از این‌رو محدود است. چنین سیستم‌هایی از آنجا که توسط دانش متخصصان تغذیه اطلاعاتی شده‌اند، در صورت بروز برخی موارد پیش‌بینی نشده، نمی‌توانند شرایط جدید را به درستی تجزیه و تحلیل نمایند.   کاربرد سیستم‌های خبره‌ از سیستم‌های خبره در بسیاری از حیطه‌ها از جمله برنامه‌ریزی‌های تجاری، سیستم‌های امنیتی، اکتشافات نفت و معادن، مهندسی ژنتیک، طراحی و ساخت اتومبیل، طراحی لنز دوربین و زمانبندی برنامه پروازهای خطوط هوایی استفاده می‌شود. دو نمونه از کاربردهای این سیستم‌ها در ادامه توضیح داده‌شده‌اند. ●‌ طراحی و زمانبندی‌  سیستم‌هایی که در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرند، چندین هدف پیچیده و تعاملی را مورد بررسی قرار می‌دهند تا جوانب کار را روشن کنند و به اهداف مورد نظر دست یابند یا بهترین گزینه را پیشنهاد دهند. بهترین مثال از این مورد، زمانبندی پروازهای خطوط هوایی، کارمندان و گیت‌های یک شرکت حمل و نقل هوایی است. ‌●تصمیم‌گیری‌های مالی‌  صنعت خدمات مالی یکی از بزرگ‌ترین کاربران سیستم‌های خبره است. نرم‌افزارهای پیشنهاددهنده نوعی از سیستم‌های خبره هستند که به عنوان مشاور بانکداران عمل می‌کنند. برای نمونه، با بررسی شرایط یک شرکت متقاضی وام از یک بانک تعیین می‌کند که آیا پرداخت این وام به شرکت برای بانک مورد نظر صرفه اقتصادی دارد یا نه. همچنین شرکت‌های بیمه برای بررسی میزان خطرپذیری و هزینه‌های موارد مختلف، از این سیستم‌ها استفاده می‌کنند. چند سیستم خبره مشهور از نخستین سیستم‌های خبره می‌توان به Dendral اشاره کرد که در سال 1965 توسط Edward Feigenbaum وJoshun Lederberg پژوهشگران هوش مصنوعی در دانشگاه استنفورد ساخته شد. وظیفه این برنامه کامپیوتری، تحلیل‌های شیمیایی بود. ماده مورد آزمایش می‌توانست ترکیبی پیچیده از کربن، هیدروژن و نیتروژن باشد. Dendarl می‌توانست با بررسی آرایش و اطلاعات مربوط به یک ماده، ساختار مولکولی آن را شبیه‌سازی کند. کارکرد این نرم‌افزار چنان خوب بود که می‌توانست با یک متخصص رقابت کند. از دیگر سیستم‌های خبره مشهور می‌توان به MYCIN اشاره کرد که در سال 1972 در استنفورد طراحی شد. MYCIN برنامه‌ای بود که کار آن تشخیص عفونت‌های خونی با بررسی اطلاعات به دست آمده از شرایط جسمی بیمار و نیز نتیجه آزمایش‌های او بود. برنامه به گونه‌ای طراحی شده بود که در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، با پرسش‌هایی آن‌ها را درخواست می‌کرد تا تصمیم‌گیری بهتری انجام دهد؛ پرسش‌هایی چون "آیا بیمار اخیرا دچار سوختگی شده است؟" (برای تشخیص این‌که آیا عفونت خونی از سوختگی نشات گرفته یا نه. MYCIN ( گاه می‌توانست نتایج آزمایش را نیز از پیش حدس بزند. سیستم خبره دیگر در این زمینه Centaur بود که کار آن بررسی آزمایش‌های تنفسی و تشخیص بیماری‌های ریوی بود. یکی از پیشروان توسعه و کاربرد سیستم‌های خبره، سازمان‌های فضایی هستند که برای مشاوره و نیز بررسی شرایط پیچیده و صرفه‌جویی در زمان و هزینه چنین تحلیل‌هایی به این سیستم‌ها روی آورده‌اند. Marshall Space Flight Center) MSFC) یکی از مراکز وابسته به سازمان فضایی ناسا از سال 1994 در زمینه توسعه نرم‌افزارهای هوشمند کار می‌کند که هدف آن تخمین کمّ و کیف تجهیزات و لوازم مورد نیاز برای حمل به فضا است. این برنامه‌های کامپیوتری با پیشنهاد راهکارهایی در این زمینه از بار کاری کارمندان بخش‌هایی چون ISS (ایستگاه فضایی بین المللی)  می‌کاهند و به گونه‌ای طراحی شده‌اند که مدیریت‌پذیرند و بسته به شرایط مختلف، قابل تعریف هستند. مرکز فضایی MSFC، توسط فناوری ویژه خود موسوم به 2G به ایجاد برنامه‌های ویژه کنترل هوشمندانه و سیستم‌های مانیتورینگ خطایاب می‌پردازد. این فناوری را می‌توان هم در سیستم‌های لینوکسی و هم در سیستم‌های سرور مبتنی بر ویندوز مورد استفاده قرار داد. آنچه در نهایت می‌توان گفت آن است که یکی از مزیت‌های سیستم‌های خبره این است که می‌توانند در کنار متخصصان انسانی مورد استفاده قرار بگیرند که ماحصل آن تصمیمی مبتنی بر تخصص انسانی و دقت ماشینی است. این فناوری از دید تجاری نیز برای توسعه‌دهندگان آن سودآور است. هم‌اکنون شرکت‌های بسیاری به فروش سیستم‌های خبره و پشتیبانی از مشتریان محصولات خود می‌پردازند. درآمد یک شرکت کوچک فعال در زمینه فروش چنین محصولاتی می‌تواند سالانه بالغ بر پنج تا بیست میلیون دلار باشد. بازار فروش و پشتیبانی سیستم‌های خبره در سراسر جهان نیز سالانه به صدها میلیون دلار می‌رسد.

منبع:http://alisalar.blogsky.com/?Cat=7

فناوری اطلاعات

در این مقاله فناوری اطلاعات تعریف شده و با سیستم‌های اطلاعات و علوم رایانه مقایسه می‌شود.

1- تعریف فناوری اطلاعات

فناوری اطلاعات عبارتست از کاربرد رایانه‌ها و دیگر فناوری‌ها برای کار با اطلاعات. در اینجا هر گونه فناوری اعم از هر گونه وسیله یا تکنیک مد نظر است. عموماً در فناوری اطلاعات به اشتباه، کار با اطلاعات تنها از طریق فناوری‌های رایانه و ارتباطات و محصولات مرتبط مد نظر قرار گرفته است. باید توجه داشت که واژه فناوری عبارتست از مطالعه چگونگی استفاده از ساخته‌های بشری در دستیابی به اهداف و مقاصدی مانند ارائه محصولات و خدمات؛ این واژه تنها به خود مصنوعات بشری اشاره نمی‌کند.

2- کاربرد‌های فناوری اطلاعات

(1) سیستم‌های اطلاعات

(2) کار با رایانه به صورت شخصی

(3) علم و پژوهش

(4) کنترل فرایند یا وسیله

(5) آموزش

(6) طراحی با کمک رایانه

(7) هوش مصنوعی

3- سیستم اطلاعات و فناوری اطلاعات

یک سیستم اطلاعات سیستمی برای پردازش، ذخیره، تحلیل، و اشاعه اطلاعات در دستیابی به یک مقصود مشخص است. سیستم اطلاعات حتماً نباید رایانه‌ای باشد یا از دیگر فناوری‌ها استفاده کند اگر چه امروزه استفاده از رایانه در سیستم‌های اطلاعات گریزناپذیر است. یک کابینت نگهداری پرونده‌ها یک سیستم اطلاعات در شکل ابتدایی است. سیستم‌های اطلاعات حوزه‌ای متفاوت از فناوری اطلاعات است اگر چه هر دو با اطلاعات سر و کار دارند.

اگر طبق تعریف سیستم‌های اطلاعات، فرایندهای جمع‌آوری، سازماندهی، ذخیره، بازیابی و اشاعه اطلاعات مد نظر باشد آنگاه سیستم‌های اطلاعات حوزه‌ای وسیع‌تر از فناوری اطلاعات است چرا که فناوری اطلاعات به نحوه استفاده از فناوری‌ها در انجام فرایندهای فوق معطوف می‌شود در حالیکه سیستم‌های اطلاعات به چیستی و چگونگی، مسائل و ابعاد سیاسی، اقتصادی، فنی و ملاحظات امکانپذیری، طراحی و مدیریت سیستم موردنیاز می‌پردازد. اگر خود را محدود به سیستم های اطلاعات نکنیم آنگاه سیستم های اطلاعات و فناوری اطلاعات دو حوزه جدا از هم هستند.

4- فناوری اطلاعات و علوم رایانه

تفاوت‌های فناوری اطلاعات و علوم رایانه را می‌توان در دو سطح حرفه‌ای و آموزشی به شکل زیر بیان کرد:

4-1- سطح حرفه‌ای

(1) متخصصان علوم رایانه به ساخت و تعمیم فناوری تمایل دارند در حالیکه فناوران اطلاعات به کاربرد فناوری در حل مسائل واقعی علاقه‌مندند.

(2)متخصصان علوم رایانه معطوف به خود رایانه هستند و اینکه چگونه کار می‌کند در حالیکه فناوران اطلاعات به رایانه به عنوان ابزاری برای حل مسائل نگاه می‌کنند.

(3) فناوران اطلاعات نیاز به فناوری را تعیین می‌کنند در حالیکه متخصصان علوم رایانه فناوری مورد نیاز را تولید می‌کنند.

4-2- سطح آموزشی

(1) در علوم رایانه تأکید بیشتری نسبت به فناوری اطلاعات بر برنامه‌نویسی است.

(2) فناوران اطلاعات نرم‌افزارهای کاربردی تولید می‌کنند اما سبک برنامه‌نویسی متفاوت از علوم رایانه است. پروژه فناوری اطلاعات عموماً شامل کنار هم قراردادن اجزاء در محیط برنامه‌نویسی سطح بالا و ایجاد رابط کاربر برای کار با آن اجزاست. نرم افزارهای متخصصان علوم رایانه شامل برنامه‌های بزرگتر است که به شکل سنتی نوشته می‌شوند و تمرکز بر معماری نرم‌افزار و موضوعات الگوریتمی است.

(3) علوم کامپیوتر به ریاضیات بیشتر وابسته است چرا که تعمیم فناوری های تولید شده نیازمند یک پایه ریاضی است.

(4) برنامه آموزشی علوم کامپیوتر عمیق‌تر است از این جهت که پیش‌زمینه‌های بیشتری برای سطوح متوسط و پیشرفته می‌خواهد. فناوری اطلاعات پیش‌زمینه کم‌عمق‌تری می‌خواهد که از این طریق امکان انتقال دانشجویان به رشته فناوری اطلاعات از دیگر رشته‌های اصلی را امکان‌پذیر می‌سازد.

نویسنده مجید امیدوار

منبع:http://www.majidlearn.com/fa/content/view/494/109/